خودشناسی از دیدگاه آیت الله جوادی آملی

خودشناسی از دیدگاه آیت الله جوادی آملی

 __ ما تا خود و عقاید و اوصاف خودمان را نشناسیم و پیوند بین عقیده و وصف، عقیده و معتقد، وصف و موصوف و... را ارزیابی نکنیم از نظر علمی در کارمان موفق نیستیم.
 __همان گونه که در محدوده بدن چهار گروه وجود دارد، در محدوده جان هم گروه های چهارگانه ای وجود دارد

 

در محدوده بدن، برخی از نیروهای ما عهده دار ادارک (مثل چشم و گوش و ...) و برخی عهده دار تحریک(دست و پا و ...) هستند؛ برخی ها مجاری ادارکی قوی و مجاری تحریکی سالمی دارند که اگر خطری را دیدند فورا از صحنه فرار می کنند، یعنی چشم بینا و پای دونده دارند و اگر مار و عقربی را مشاهده کردند فرار می کنند.
بعضی دیگر مجاری ادارکی قوی دارند اما مجاری تحریکی آنها ضعیف است، مثل کسی که چشم و گوش داشته باشد اما دست و پای او فلج است؛ این گونه افراد مار و عقرب را می بینند ولی قدرت فرارکردن را ندارند و وقتی دچار مشکلی شدند نمی توانیم به آنها بگوئیم مگر ندیدید؟ به خاطر اینکه دست و پایی برای فرارکردند ندارند.
دسته سوم کسانی هستند که مجاری تحریکی قوی، اما مجاری ادارکی ضعیفی دارند، یعنی خطرها را نه می بینند و نه می شنوند، اما دسته چهارم از ناحیه مجاری ادارکی و تحریکی ضعیف هستند، یعنی نه می بینند، نه می شنوند و نه دست و پا دارند.
 
عقل نظری متولی اندیشه است و مطالب را خوب درک و ارزیابی می کند ولی عقل عملی متولی اراده و عمل و عزم است.
 __برخی افراد دارای عقل نظری و عملی قوی ای هستند، بنابراین مطالب را خوب می فهمند و وقتی فهمیدند به خوبی عمل می کنند که این افراد عالم عادل هستند.
برخی افراد نیز خوب می فهمند و تحقیق می کنند اما به درستی عمل نمی کنند، برای اینکه عقل عملی در مصاف شهوت و غضب اسیر شده و دست و پای او بسته شده است. نمی شود به این عالم فاسق گفت که چرا معصیت می کنی بلکه باید به او گفت که چرا در صحنه جنگ با نفس پیروز نشدی و دست و پایت را آزاد نکردی.
گروهی هستند که دست و پایشان خیلی قوی است مثل مقدس های کم درک، که اندیشه آنها ضعیف است. گروهی هستند که هر دو قسمت عقل عملی و عقل نظری در آنها ضعیف است که نه می فهمد و نه می تواند عمل کند.
 

__ ما تا این گروه های چهارگانه را نشناسیم و بیماری آنها را ارزیابی نکنیم خود را برای قرآن که شفابخش است عرضه نکنیم و درمان نیابیم خُلقی نخواهیم داشت، وقتی خُلق نداشته باشیم خلیفه الله نیستیم و اگر خلیفه الله نبودیم «انی جائل فی الارض خلیفه» شامل حال ما نمی شود و وقتی این گونه شد «لقد کرمنا بی آدم» شامل حال ما نمی شود. برای اینکه انسان ذاتا کریم نیست و تکریم آدم به لحاظ خلافت اوست.
 
__سه راه وجود دارد که انسان خودش را بشناسد،یا باید صبر کند و بمیرد و ببیند که کیست،یا باید گوش به صاحب حرف و وحی بدهدو یا اهل شهود باشد.
 __ چون این مسائل ارزیابی نشد، انسان به بیراهه و سراغ چیزی می رود که نه تنها برای آینده او سودی ندارد بلکه نسبت به حال او هم زیانبار است.