انسان باید با استغفار خود را معطر کند/ تا از درون خود با خبر نباشیم راهی برای اصلاح اخلاق نداریم

درس اخلاق آیت الله علامه جوادی آملی: انسان باید با استغفار خود را معطر کند/ تا از درون خود با خبر نباشیم راهی برای اصلاح اخلاق نداریم

 

ما با بدیهیات، مشکل بود و نبود جهان بینی را حل می کنیم، با «فَأَلهَمَها فُجُورَها و تقویها» مشکل اخلاقی را حل می کنیم و تا از درون خود باخبر نباشیم، راهی برای اصلاح اخلاق نداریم.
 
__باید اعضای درون خود را بشناسیم، سلامت و نقص، کمال و عیب را بشناسیم و بین عیب و نقص هم تمییز قائل شویم و فرق بگذاریم و بعد معالجه کنیم.
 
__تا سری به درون نزنیم و ندانیم مسؤول علم و عمل کدام است راه به جایی نخواهیم برد، البته ممکن است موعظه و سخنرانی کنیم، اما عالمانه و محققانه نخواهد بود.
 
__ انسان ها از نظر اعضا و جوارح بیرونی به چند دسته تقسیم می شوند.
 
__ یک سلسله از اعضای بیرونی انسان مسؤول ادراک هستند مثل گوش و چشم، یک سلسله نیز مسؤول تحریک هستند و کار به عهده آنها است.
 
1_____عده ای از افراد چشم و گوش شان سالم است، اعضا و جوارح شان نیز سالم است، این گروه وقتی مار و عقرب را دیدند و خطری تهدیدشان کرد خود را نجات می دهند، چون هم نیروی ادراک و هم نیروی تحریک شان سالم است.
 
2_____ گروه دیگری هم هستند که قوه ادراک شان سالم است ولی دست و پای شان فلج است،

3_____گروه سوم کسانی هستند که مجاری تحریکی شان قوی است، اما کور و کر هستند و نمی بینند،

4_____گروه چهارم نیز کسانی هستند که نه مجاری تحریکی و نه قوه ادراک شان سالم است.
 
__ همین چهار گروه و دسته در جریان روح و نفس نیز هستند، در جریان روح در بدن ما یک سلسله نیروها مسؤول و متولی اندیشه و بخشی نیز متولی انگیزه هستند و این همان است که در عبارت مولی علی(ع) آمده است« العقل ما عبد به الرحمن و اکتسب به الجنان» اینها دو قوه جدای از یکدیگر هستند.
 
__ ما باید بفهمیم که اخلاق مال کدام قوه است، علم اندیشه می آورد نه انگیزه، آنچه از گناه فرار می کند که علم نیست،

بنا بر این اگر از یک عالم بی عمل تعجب کردیم از ما باید تعجب کنند که سؤال غیر محققانه ای کرده ایم، علم که کار نمی کند، عقل عملی کار می کند که بسته است.
 
__در جبهه های درونی وهم و خیال رودروی عقل نظری هستند و مغالطات علمی به وجود می آید، مغالطاتی که در منطق آمده عصاره درگیری وهم و خیال با عقل است.
 
__ ما در درون اندیشه ای داریم که متولی خاص می خواهد، وقتی که وارد این بحث شدیم می بینیم که چهار گروه هستند، عده ای عالم عامل و عادل هستند، عده ای بخش عملی شان ضعیف است، عده ای نیز دستگاه عملی شان کار می کند، ولی دستگاه نظری شان ضعیف است مثل مقدسان بی درک که هرچه به آنها بگوئید عمل می کنند ولی نمی دانند چه چیز خوب و چه چیز بد است، گروه بعدی نیز جاهل هستند که نه می فهمند و نه عمل می کنند.
 
***آیت الله جوادی آملی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه برای اصلاح اخلاق ما دو راه بیشتر نداریم بیان داشت:

برای اصلاح اخلاق نباید دو روش و عمل را فراموش کرد،

اول اینکه در زورآزمایی تسلیم شهوت و غضب نشویم

و دوم اینکه حال که دست و پای عقل عملی باز است کوشش کنیم که عقلی عملی را خودکفا کنیم و خود آن همه چیز را بفهمد و نیازی به عقل نظری و حوزه و دانشگاه نداشته باشد، منتهی باید توجه داشت که این فهمیدن با تصور و تصدیق نیست و این عقل عملی که در درون ما است خود آن چشم پیدا می کند و مشاهده می نماید.
 
__ اگر ما می توانستیم دست و پای خود را هم اهل کشف و شهود قرار دهیم نیازی به چشم و گوش نداشتیم، دست و پای ما این هنر را ندارد و یا ما آن هنر را نداریم، ما با عقل نظری و علم حصولی حقیقت را مشاهده نمی کنیم بلکه با همان نیروی ما عبد به الرحمن، «فَأَلهَمَها فُجُورَها و تقویها» و دستگاه عقل عملی مشاهده می کنیم.
 
__ اگر این آیینه را شفاف نگه داشتیم و اجازه ندادیم که گرد و غباری روی آن بنشیند، خیلی مهم است و خیلی کارها می کند، اما زمانی که غبار و گرد روی این آیینه نشست این چیزها را نشان نمی دهد.
 
__ما در اخلاق چاره ای نداریم که مواظب این بخش باشیم، این معنایش این نیست که از درس کم بگذاریم و یا رهایش کنیم، درس هم خواندن آن، هم گفتن و هم تعلیم آن عبادت است، اما باید توجه داشت که اطمینانی به این درس و بحث ما نیست چون خیلی از ماها در کهنسالی دچار فراموشی می شویم.
 
__ انسان باید خود را با استغفار معطر کند، گناه لجن و بدبو است.
 
__اخلاق تنها مخصوص حوزوی و دانشگاهی نیست، اخلاق برای عموم مردم است، ما باید روز به روز گردگیری کنیم و اجازه ندهیم روی عقل نظری مان غبار بنشیند و این مهم کار اخلاق است.